Een volle zaal in Tiel op zaterdagochtend 15 oktober 2022. Om 11.00 uur trapt Bob de Wit de Regiodag 4.0 af. De Wit is hoogleraar Strategic Leadership aan Nyenrode Business Universiteit, schrijver van het boek ‘Society 4.0’ en samen met Roel Wolfert oprichter van de gelijknamige coöperatie die startende lokale regio’s in binnen- en buitenland ondersteunt. Onderdeel van deze ondersteuning is de regelmatig terugkerende Regiodag 4.0. Het kernteam van Nieuw Den Haag is erbij en Barry van dit team geeft in dit verslag zijn ervaringen weer.
Society 4.0
Ik heb hem eerder zien spreken – Bob de Wit. En ik twijfel of hij die keer in Den Haag niet in hetzelfde keurige kloffie gekleed ging. Typisch. Ik kijk nog eens naar hem. Onmiskenbare details zoals een navy blue suit met daaronder een lichtgekleurd overhemd, de afwezigheid van een stropdas, een stoere kop met daarbovenop een ietwat verwilderd kapsel dat niettemin in model is gebracht geven de beste man een unieke uitstraling. Authentiek. Misschien heeft hij meerdere donkerblauwe pakken thuis, bedenk ik me. Want blauw is zijn kleur wel. Staat hem goed. En hij lijkt me een evenwichtig persoon, intelligent, communicatief vaardig. Zelfverzekerd spreekt hij tot de aanwezigen hier vandaag; netjes doch zonder een blad voor de mond. Over de zogenaamde ‘elite reset society’ laat hij een woordje vallen.
Hij benadrukt dat de huidige maatschappij en de machtsstructuren die controle over de massa willen voeren, de zogeheten ‘top-down benadering’, niet per se slechte zaken zijn, maar dat door ons allemaal wél de vraag kan worden gesteld of dit systeem nu, in deze tijd, in een tijd waarin (zelf)verantwoordelijkheid en –bewustzijn door velen toch als belangrijke dingen worden gezien, nog functioneert; of wij mensen niet liever aan een meer inclusieve samenleving deelnemen, waarin gezamenlijke besluitvorming centraal staat, waarin de burger en níét de overheid bepaalt. Doortastend, raak en tot beweging aanzettend, zo vind ik de manier waarop Bob zich tot zijn publiek wendt; met teksten die weliswaar van een vleugje geliktheid zijn voorzien, dat mag ook gezegd worden. Maar recht voor zijn raap, dat is Bob toch zeker wel. “Nie mauwen, maar bouwen,” eindigt de Rotterdammer zijn treffende introductie mee.
Nieuw West-Brabant
Dan komt Caroline Tijs aan het woord, die zelf onderdeel uitmaakt van Nieuw West-Brabant. Ze neemt ons mee in het verhaal achter het Brabants collectief. Bredase voedselbossen worden genoemd, als ook sappige tomaten uit Dongen. Met een krachtig logo, een fraai ogende website en op de hoogte van de laatste open source software lijkt Nieuw West-Brabant behoorlijk goed georganiseerd te zijn. Vanuit het collectief wordt er gewerkt aan de (verdere) ontwikkeling van ‘Proef Streekproducten’: een app waarbij producten van lokale boeren, tuinders en vissers – onder andere de gemeentes Bergen op Zoom, Etten-Leur, Goeree-Overflakkee zijn in kaart gebracht – aangeboden worden; een app waarmee burgers direct waren kunnen afnemen bij ondernemers uit de regio. Ik ben onder de indruk van waar ze in West-Brabant mee bezig zijn.
Zorgboerderij De Hooilanden
Na de uiterst verzorgde presentatie van Caroline neemt een welbespraakte boer, een ondernemer, een verbinder uit de regio Bennekom, het woord: Lodewijk Pool vertelt als eerst over de eigen zoektocht naar zichzelf, over de min of meer zelfde zoektocht van zijn vrouw Floor en over hun samen doorgebrachte tijd in ashrams en andere spirituele oorden in het verre India. Hilarisch of niet, kwamen zij er na zo’n negen maanden Himalaya en weet-ik-niet-wat-allemaal achter dat hetgeen zij al die tijd in zichzelf hadden gezocht véél dichterbij ‘huis’ lag dan dat zij zich ooit hadden durven voorstellen. Maar… waar waren ze dan zo naar op zoek geweest? Naar een boerderij gericht op mensen, dieren en zekere waarden. Een boerderij ‘gewoon’ in Nederland, in dát deel van het land waar zij zelf zijn opgegroeid: het Gelderse Bennekom. Ja, een zorgboerderij in Nederland, dat is waar ze vanaf die buitengewone (zelf)ontdekking in India voortaan samen aan wilden bouwen.
Na nog meer interessante details met het publiek te hebben gedeeld, gaat Lodewijk in op het gegeven dat de boerderij, de tegenwoordige coöperatieve vereniging ‘Zorgboerderij De Hooilanden’, nagenoeg volledig in handen is van zo’n veertig verenigingsleden, doordat ieder van hen tenminste €25.000,- heeft ingelegd. De bank, waarbij de coöperatie nog een minimale lening heeft uitstaan, wordt door de coöperatie steeds meer buitenspel gezet; en zonder toekomstige aflossingen en rente blijft er voor de coöperatie financiële ruimte over om te investeren in de zorgboerderij, voor kwalitatieve opwaarderingen van producten en werkomgeving, als ook voor het drukken van de prijzen van producten, wat vanzelfsprekend weer interessant zal zijn voor burgers en ondernemers uit de omgeving.
Rivierenlanders in Verbinding
Dan richt Baukelien Franken van het initiatief ‘Rivierenlanders in Verbinding’ zich tot de aanwezigen. Zo’n tien jaar geleden gestart onder een andere naam, is het initiatief uit de Betuwe intussen gegroeid tot zo’n 255 ondernemende burgers, overheden, bedrijven, kennisinstellingen, kapitaalverstrekkers en maatschappelijke organisatie die op enigerlei wijze samenwerken of anderszins met elkaar verbonden zijn. Bewustzijnsverandering is een kernspeerpunt van Rivierenlanders in Verbinding, want dat zou in deze tijd broodnodig zijn.
Baukelien is sinds 2005 bewoonster van een met natuurlijke materialen gebouwd huis in de Culemborgse wijk EVA-Lanxmeer, laat ze het publiek verder nog weten. Trots spreekt ze over de wijk, onder andere over het in elkaar overlopen van privé en gezamenlijke tuinen, wat zo ontzettend fijn is; een typisch principe van de permacultuur. De bijzondere wijk zou als voorbeeld kunnen dienen voor andere, nog te realiseren zelfbouw- en samenwoonconcepten. Aldus Baukelien.
GraanGeluk
Tot slot krijgt Marcel van Silfhout, oprichter van GraanGeluk, de microfoon in zijn handen gedrukt; en die lijkt op zijn beurt voorlopig niet van plan te zijn de microfoon weer los te laten. Mínstens zo enthousiast als de andere sprekers, zo niet enthousiaster spreekt hij over wat hem dagelijks zoal bezighoudt: het op verantwoorde wijze herstellen van Nederlandse akkergronden, deze in te zaaien met zeldzame inheemse gewassen en deze oergranen te oogsten om zo ambachtelijk, biologisch brood en bier te kunnen maken. Hij wenst, GraanGeluk wenst, historische granen zoals Grijs Brabants zandboekweit en Veluws kruiprogge – ik, als inwoner van de stad Den Haag, had zelf nog op ‘vollekore glùiptarrewe ùit De Haag’ gehoopt, maar die variant werd niet genoemd – op de Nederlandse akker terug te brengen, de Wageningse Westbergveld-akker in het bijzonder. Geen bestrijdingsmiddelen die erbij aan te pas komen, benadrukt hij.
Aan het eind van zijn speech komt hij nog met een spijtige mededeling. Namelijk dat GraanGeluk één van haar grootste akkers reeds aan de provincie is kwijtgeraakt. Het stuk grond gaat op in het programma ‘Natuurontwikkeling’ van de provincie. Verdriet en onbegrip bij de gedreven man uit de Veluwe. Hij maakt duidelijk dat een zwart-wit onderscheid maken tussen ‘natuur’ en ‘landbouw’, zoals de provincie dat doet, een misvatting is, dat het eigenlijk maar ‘om te huilen’ is; de manier waarop GraanGeluk landbouwt, namelijk, vergroot en verrijkt júíst de biodiversiteit van het gehele gebied en dus óók de natuur die om de akkervelden heen ligt. Het publiek toont begrip voor de situatie van Marcel en zijn GraanGeluk; medeleven misschien zelfs wel, als ik de blikken en geluiden van meerdere aanwezigen nu correct interpreteer.
Nieuwe contacten
Dan is het pauze – honger! Ik kijk uit naar het ambachtelijke brood van GraanGeluk dat daarbuiten in de witte tent verkocht wordt. Het moet goed zijn, dat brood, want er staat een rij voor de tent van hier tot Tokio! De tent zelf ziet eruit als een gezellige boel. Knus. Ik kijk nog eens om me heen, hier in de ruimte waar zojuist inspiratievol gesproken is. Ik ben dankbaar hier met deze mensen te mogen zijn. Ze willen de handen ineenslaan, samen aan een samenleving bouwen waarin de mens en zijn/haar kracht en bewustzijn centraal staan. Zo vul ik dat zelf maar eventjes in. Het idee ervan voelt goed. Van het samenzijn. Van samenleven. Om mij heen spot ik jong en oud, waaronder rasechte kaaskoppen en kleurrijke personen van buitenlandse afkomst. Ik zie vrij stadse karakters in kostuum maar tref ook mannen aan die eruitzien alsof ze voor hun dagelijks brood Frieslander pootaardappelen telen; jongevrouwen die zéér ondernemend ogen vallen mij op, evenals vrouwen van hogere leeftijd die ook niet een-twee-drie terug lijken te deinzen voor hun eigen ‘powerwoman-zijn’. Ook merk ik in de ruimte nog enkele ‘spirituele figuren’ op, met allerlei sjaaltjes om hun nek en symbolische kettingen en zo. Met wie wil ik mij nu verbinden?
Na de pauze kun je spreken met mensen van allerlei initiatieven, zoals bijvoorbeeld Vrije Betuwe, Fry Fiesland, Xtrapositive, Cryptocommunity, Mytowergarden, HostService, Transitie Reizen, coöperatie ONE en specialisten van Society 4.0; en de intentie is er bij mij om mij met anderen te verbinden, om nieuwe contacten te leggen. Ik heb er zin in. Deze hele dag heb ik het naar mijn zin gehad, besef ik me goed. Ja, deze Regiodag 4.0 hier in Tiel lijkt mij tot nog toe vooral energie te hebben gegeven. Een beetje moe zoals vanochtend ben ik allang niet meer – de hier opgedane ervaringen en alle inspiratie in mij hebben tezamen enige signalen van vermoeidheid naar de achtergrond verdreven, al dan niet voor tijdelijke duur. Ja, echt hoor, mijn dag hier kan niet meer stuk! Want veelbelovend is alles toch hier. Zie, een zeer fraaie toekomst kan er voor ons allen nu in het verschiet liggen, naar gelang wij als mensen daar zelf invulling aan (willen en durven) geven. Kijk, wat de toekomst ons nu werkelijk brengen zal, dat weet ik niet. Dat weet niemand. Maar dat ik de toekomst, het NU, met frisse moed tegemoet wil gaan en gá, met weer net ietsjes meer frisse moed dan waarover ik vanmorgen bij het opstaan dacht te beschikken, dat is zeker!